Bài 2: Tài chính công khai thời chiến

Cuối 1968, Khoa Cơ điện (Đại học quân sự) sơ tán tại Nhân Mục (Hàm Yên, Tuyên Quang). Tối thứ 4, có lệnh họp toàn thể khối cơ quan (gồm Ban chỉ huy khoa, phân đội giaó viên, tổ Chính tri – Hậu cần khoa) tại sân trước nhà Ban chỉ huy, nấp dưới một rừng vầu. Sau thủ tục điểm danh và một vài thông báo nhỏ của giáo vụ, thượng uý Dương Ai Hiểu – chính trị viên – tiếp tục chủ trì cuộc họp. Cầm chiếc đèn dầu làm bằng chai đã vặn ngọn rất nhỏ theo lệnh phòng không, soi sát vào quyển vở học trò viết nguệch ngoạc (mà thường ngày, quyển vở này được cuộn tròn, đút ở túi quần sau), ông tuyên bố:
- Bây giờ đến phần tài chính công khai và xét kỷ luật tổ nuôi quân!
Phiá cán bộ khối cơ quan và hậu cần khoa thì yên lặng(!), còn phiá các giáo viên thì xôn xao chưa rõ chuyện gì(?). Riêng nhóm nữ hậu cần thì co rúm lại sụt sịt. Chính trị viên noí: “Mới có hai tháng mà tịnh kho thấy thiếu 12 kí gạo, bột mì thì dôi ra 2 kí, chum ca-la-thầu thì chỉ còn mấy miếng. Theo sổ thu chi tiền ăn thì hụt 11 đồng, 5 hào, 7 xu. Người có trách nhiệm là cô Nhung phải nghiêm khắc kiểm điểm cho ra tội tham ô, làm thâm hụt tài sản XHCN; đặc biệt phải báo cáo cho các anh cán bộ, giáo viên xem có vấn đề tư tưởng lệch lạc gì không?”.
Binh nhất Nguyễn Thị Nhung – cô gái xuất thân từ nông thôn, có tiếng là tháo vát, ngoan và chịu khó, đang được phân công là thủ kho của bếp – ngay từ đầu buổi họp đã mếu máo, nghe đến đây tự nhiên oà khóc rất to. Cô nức nở: “Các anh ơi, xin thề với các anh là em không ăn cắp, ca-la-thầu thì không biết ăn. Các thủ trưởng bảo rằng, kho mà còn thiếu thì không được xét cho đi học đợt này. Mà em thì muốn đuợc đi học lắm! Em thề với các anh là em nói thật, các anh cứu em với!”.
Không khí cuộc họp nặng nề. Trong sự yên lặng, thiếu uý giáo viên Đặng Văn Hoà giơ tay phát biểu. Với giọng Nam Bộ trầm trầm, anh nói:
- Cô Nhung chẳng có chuyện gì đâu, nó tốt với anh em giáo viên lắm. Anh em đi công tác 2-3 ngày đường đạp xe mới về đến Hà Nội, khi thanh toán thực phẩm mang theo, sợ anh em đói, cô cân tươi; sợ không biết nấu cơm độn mì bột thì cho nhiều gạo ít bột; lại còn xúc cho muôi ca-la-thầu ngoài tiêu chuẩn…
Hoà chưa dứt lời thì Ngô Quyết đủng đỉnh nói theo: “Vậy là của tập thể thì tập thể ăn, chả đi đâu mà mất”. Một cán bộ hậu cần vặn lại: ”Vậy là vô nguyên tắc. Thủ kho để thiếu hụt thì lấy đâu mà bù vào tiêu chuẩn cho bếp ăn tháng này?”.
Thiếu uý Nguyễn Trần Hảo, bộ môn Vũ khí, đề nghị: ”Gạo thiếu thì bộ phận giáo viên đồng ý mỗi ngày giảm đi một ít. Từ sáng mai, các bộ môn giáo viên sẽ tranh thủ giờ thể dục sáng và thể thao chiều vào rừng lấy củi bù tiền than, lấy măng bù tiền rau. Như vậy chì nửa tháng là đủ !”.
… Cuộc họp giải tán, từng bóng người dò dẫm theo ánh đèn chai tản về các lán ven đồi.
Tháng sau, binh nhất Nguyễn Thị Nhung có lệnh cử đi học Trung cấp Thông tin. Khoác ba-lô lên vai, cô đi chào hết lượt các bộ môn giáo viên. Giữa sân khoa, cô bô bô hể hả: “Các anh ơi, em chào các anh. Các anh giáo viên là tốt nhất trên đời! Em sướng các anh lắm!”.